Bharatiya Poromporagoto Bigyankuch VAC 2024 (MA 1st Semester)- KKHSOU: Key Concepts and Insights

1. Answer the following questions (Around 500 words)

তলত দিয়া প্ৰশ্নসমূহৰ উত্তৰ লিখক (৫০০ টা শব্দৰ ভিতৰত)
(a) Write about the evolution of Yoga. What is the aim and objective of Yoga?
যোগৰ উৎপত্তি সম্পৰ্কে লিখক। যোগৰ লক্ষ্য আৰু উদ্দেশ্য কি?
উত্তৰ :
যোগৰ উৎপত্তি, ইয়াৰ লক্ষ্য আৰু উদ্দেশ্য :

যোগ হৈছে এক প্ৰাচীন ভাৰতীয় শাৰীৰিক, মানসিক আৰু আধ্যাত্মিক অভ্যাস, যাৰ মূল উদ্দেশ্য হৈছে ব্যক্তিৰ শৰীৰ, মন আৰু আত্মাৰ সমন্বয় সাধন কৰা। যোগৰ উৎপত্তি হাজাৰ হাজাৰ বছৰ আগতেই হৈছিল, আৰু ইয়াৰ উল্লেখ প্ৰাচীন ভাৰতীয় গ্ৰন্থ যেনে বেদ, উপনিষদ আৰু গীতাত পোৱা যায়। যোগৰ বিকাশৰ প্ৰথম স্তৰত ইয়াক আধ্যাত্মিক সাধনাৰ এক পদ্ধতি হিচাপে গণ্য কৰা হৈছিল, য’ত ধ্যান আৰু আত্ম-সচেতনতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছিল।

প্ৰাচীন কালত যোগৰ প্ৰচাৰক হিচাপে মহৰ্ষি পতঞ্জলিয়ে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁৰ দ্বাৰা ৰচিত যোগসূত্ৰ হৈছে যোগৰ এক প্ৰামাণিক গ্ৰন্থ, য’ত যোগৰ আঠটা স্তৰৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। এই স্তৰবোৰ হৈছে— যম, নিয়ম, আসন, প্ৰাণায়াম, প্ৰত্যাহাৰ, ধাৰণা, ধ্যান আৰু সমাধি। এই স্তৰবোৰে ব্যক্তিৰ শাৰীৰিক, মানসিক আৰু আধ্যাত্মিক বিকাশৰ বাট মুকলি কৰে।

যোগৰ উদ্দেশ্য— হৈছে মানুহৰ শৰীৰ আৰু মনৰ মাজত সমতা স্থাপন কৰা। ইয়াৰ জৰিয়তে মানুহে শাৰীৰিক সুস্থতা, মানসিক স্থিৰতা আৰু আধ্যাত্মিক শান্তি লাভ কৰিব পাৰে। যোগৰ প্ৰধান লক্ষ্য— হৈছে আত্ম-সচেতনতা বৃদ্ধি কৰি ব্যক্তিৰ আত্মিক মুক্তি সাধন কৰা। যোগৰ অভ্যাসৰ জৰিয়তে মানুহে নিজৰ মনক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰে আৰু জীৱনৰ প্ৰতি এক সন্তুলিত দৃষ্টিভংগী গ্ৰহণ কৰিব পাৰে।

বৰ্তমান সময়ত যোগে বিশ্বজুৰি জনপ্ৰিয়তা অৰ্জন কৰিছে। ইয়াক এটা শাৰীৰিক ব্যায়াম হিচাপে গণ্য কৰা হৈছে, যাৰ জৰিয়তে মানুহে শাৰীৰিক সুস্থতা আৰু মানসিক শান্তি লাভ কৰিব পাৰে। যোগৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰ যেনে— হঠযোগ, ভক্তিযোগ, জ্ঞানযোগ, কৰ্মযোগ আদিয়ে ব্যক্তিৰ বিভিন্ন আৱশ্যকতা পূৰণ কৰে।

সামগ্ৰিকভাৱে ক’বলৈ গ’লে, যোগ হৈছে এক প্ৰাচীন পদ্ধতি, যাৰ জৰিয়তে মানুহে শাৰীৰিক, মানসিক আৰু আধ্যাত্মিক দিশত উন্নতি সাধন কৰিব পাৰে। ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে ব্যক্তিৰ আত্মিক মুক্তি আৰু জীৱনৰ প্ৰতি এক সন্তুলিত দৃষ্টিভংগী গ্ৰহণ কৰা।

(b) Give a description of the various Ayurveda Shashtras.
বিভিন্ন আয়ুৰ্বেদ শাস্ত্ৰৰ বিৱৰণ আগবঢ়াওক ।
উত্তৰ :
আয়ুৰ্বেদ শাস্ত্ৰৰ বৰ্ণনা :
আয়ুৰ্বেদ হৈছে এক প্ৰাচীন ভাৰতীয় চিকিৎসা পদ্ধতি, যাৰ মূল উদ্দেশ্য হৈছে— মানুহৰ শাৰীৰিক, মানসিক আৰু আধ্যাত্মিক সুস্থতা ৰক্ষা কৰা। আয়ুৰ্বেদৰ উৎপত্তি হাজাৰ হাজাৰ বছৰ আগতেই হৈছিল, আৰু ইয়াৰ উল্লেখ প্ৰাচীন ভাৰতীয় গ্ৰন্থ যেনে বেদত পোৱা যায়। আয়ুৰ্বেদ শাস্ত্ৰবোৰ হৈছে আয়ুৰ্বেদৰ তত্ত্ব আৰু প্ৰয়োগৰ ওপৰত আধাৰিত গ্ৰন্থসমূহ, যিবোৰে মানুহৰ স্বাস্থ্য ৰক্ষা আৰু ৰোগ নিৰাময়ৰ বাবে বিভিন্ন পদ্ধতিৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰে।

আয়ুৰ্বেদৰ প্ৰধান গ্ৰন্থসমূহ হৈছে— চৰক সংহিতা, সুশ্ৰুত সংহিতা আৰু অষ্টাংগ হৃদয়। এই গ্ৰন্থবোৰে আয়ুৰ্বেদৰ মূল তত্ত্ব, চিকিৎসা পদ্ধতি, ঔষধি গুণাগুণ আৰু শল্য চিকিৎসাৰ বিষয়ে বিশদভাৱে বৰ্ণনা কৰে।

১. চৰক সংহিতা:
চৰক সংহিতা হৈছে আয়ুৰ্বেদৰ এক প্ৰামাণিক গ্ৰন্থ, যাক মহৰ্ষি চৰকে ৰচনা কৰিছিল। এই গ্ৰন্থত আয়ুৰ্বেদৰ মূল তত্ত্ব, ৰোগৰ কাৰণ, ঔষধি গুণাগুণ আৰু চিকিৎসা পদ্ধতিৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। চৰক সংহিতাত মানুহৰ শৰীৰৰ তিনিটা দোষ (বাত, পিত্ত, কফ)ৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে, আৰু এই দোষবোৰৰ অসামঞ্জস্যতেই ৰোগৰ সৃষ্টি হয় বুলি কোৱা হৈছে।

২. সুশ্ৰুত সংহিতা:
সুশ্ৰুত সংহিতা হৈছে আয়ুৰ্বেদৰ আন এক গুৰুত্বপূৰ্ণ গ্ৰন্থ, যাক মহৰ্ষি সুশ্ৰুতে ৰচনা কৰিছিল। এই গ্ৰন্থত শল্য চিকিৎসা (অপাৰেচন)ৰ বিষয়ে বিশদভাৱে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। সুশ্ৰুত সংহিতাত শৰীৰৰ বিভিন্ন অংগ-প্ৰত্যংগৰ গঠন, ৰোগৰ লক্ষণ আৰু শল্য চিকিৎসাৰ পদ্ধতিৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ইয়াক শল্য চিকিৎসাৰ পিতৃ বুলি গণ্য কৰা হয়।

৩. অষ্টাংগ হৃদয়:
অষ্টাংগ হৃদয় হৈছে আয়ুৰ্বেদৰ আন এক গুৰুত্বপূৰ্ণ গ্ৰন্থ, যাক মহৰ্ষি বাগভট্টে ৰচনা কৰিছিল। এই গ্ৰন্থত আয়ুৰ্বেদৰ আঠটা বিভাগৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা হৈছে, যিবোৰ হৈছে কায়চিকিৎসা, শল্যতন্ত্ৰ, শালাক্যতন্ত্ৰ, কৌমাৰভৃত্য, অগদতন্ত্ৰ, ৰসায়নতন্ত্ৰ, বাজীকৰণতন্ত্ৰ আৰু ভূতবিদ্যা।

আয়ুৰ্বেদ শাস্ত্ৰবোৰে মানুহৰ শাৰীৰিক, মানসিক আৰু আধ্যাত্মিক সুস্থতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে। ইয়াৰ জৰিয়তে মানুহে নিজৰ শৰীৰৰ প্ৰতি সচেতন হৈ জীৱনযাপন কৰিব পাৰে। আয়ুৰ্বেদৰ মূল তত্ত্ব হৈছে প্ৰকৃতি আৰু মানুহৰ মাজত সমতা স্থাপন কৰা। ইয়াৰ জৰিয়তে মানুহে সুস্থ আৰু দীৰ্ঘজীৱন লাভ কৰিব পাৰে।

সামগ্ৰিকভাৱে ক’বলৈ গ’লে, আয়ুৰ্বেদ শাস্ত্ৰবোৰ হৈছে আয়ুৰ্বেদৰ তত্ত্ব আৰু প্ৰয়োগৰ এক সম্পূৰ্ণ গাইড, যিবোৰে মানুহৰ স্বাস্থ্য ৰক্ষা আৰু ৰোগ নিৰাময়ৰ বাবে বিভিন্ন পদ্ধতিৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰে।

(c) Give an introduction of the different Schools of Alankarshastra.
অলংকাৰ শাস্ত্ৰৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ পৰিচয় আগবঢ়াওক।
উত্তৰ :
অলংকাৰ শাস্ত্ৰৰ বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ পৰিচয় :

অলংকাৰশাস্ত্ৰ হৈছে সংস্কৃত সাহিত্যত কবিতা আৰু শৈল্পিক অভিব্যক্তিৰ সৌন্দৰ্যবৰ্ধন কৰা এক শাস্ত্ৰ। ইয়াক সাহিত্যৰ অলংকাৰ (অলংকৃত ৰূপ) সৃষ্টিৰ বিজ্ঞান বুলিব পাৰি। অলংকাৰশাস্ত্ৰৰ মূল উদ্দেশ্য হৈছে— শব্দ আৰু অৰ্থৰ মাজত সৌন্দৰ্যৰ সমন্বয় সাধন কৰি সাহিত্যক অধিক প্ৰভাৱশালী কৰি তোলা। এই শাস্ত্ৰৰ বিভিন্ন শাখা বা পদ্ধতিয়ে ভাৰতীয় সাহিত্যত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাইছে।

১. বৈদৰ্ভী ৰীতি:
বৈদৰ্ভী ৰীতি হৈছে অলংকাৰশাস্ত্ৰৰ আটাইতকৈ প্ৰাচীন আৰু শুদ্ধ শৈলী। এই শৈলীৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্য হৈছে সৰলতা, স্পষ্টতা আৰু প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য। কবি দণ্ডীৰ 'কাব্যাদৰ্শ' গ্ৰন্থত এই ৰীতিৰ বিস্তৃত বৰ্ণনা পোৱা যায়। বৈদৰ্ভীত অলংকাৰৰ প্ৰয়োগ সূক্ষ্ম আৰু সংযত হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, কালিদাসৰ ৰচনাৰ সৰল আৰু মৰ্মস্পৰ্শী ভাষা বৈদৰ্ভী ৰীতিৰ পৰিচয় দিয়ে।

২. গৌড়ী ৰীতি:
গৌড়ী ৰীতি বৈদৰ্ভীৰ বিপৰীতধৰ্মী। ইয়াত জটিল শব্দবিন্যাস, অতিৰিক্ত অলংকাৰ আৰু কৃত্ৰিমতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয়। এই শৈলীৰ কবিতাসমূহত দীঘলীয়া সমাস, অপ্রচলিত শব্দ আৰু জটিল উপমাৰ প্ৰয়োগ দেখা যায়। ভামহৰ 'কাব্যালংকাৰ' গ্ৰন্থত গৌড়ী ৰীতিৰ উদাহৰণ সন্নিৱিষ্ট আছে। মগধ ৰাজ্যৰ কবিসকলৰ মাজত এই শৈলী জনপ্ৰিয় আছিল।

৩. পাঞ্চালী ৰীতি:
পাঞ্চালী ৰীতিত বৈদৰ্ভী আৰু গৌড়ী ৰীতিৰ মিশ্ৰণ দেখা যায়। ইয়াত সৌন্দৰ্য আৰু জটিলতা দুয়োটাকে সংযতভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এই শৈলীৰ উদ্দেশ্য হৈছে সাহিত্যক সুসংগত আৰু সুষম কৰি তোলা। কবি বাণভট্টৰ ৰচনাত পাঞ্চালী ৰীতিৰ প্ৰভাৱ স্পষ্ট।

৪. ৰীতি তত্ত্ব:
মহামতি বামনৰ 'ৰীতিসুত্ৰ' গ্ৰন্থত "ৰীতি"ক অলংকাৰশাস্ত্ৰৰ আধাৰ হিচাপে গণ্য কৰা হৈছে। তেওঁৰ মতে, ৰীতি হৈছে শব্দ আৰু অৰ্থৰ এক বিশেষ সংযোজন, যিয়ে সাহিত্যক স্বকীয়তা প্ৰদান কৰে। বৈদৰ্ভী, গৌড়ী আদি ৰীতিসমূহে সাহিত্যৰ প্ৰকৃতিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি বিকশিত হৈছে।

৫. ধ্বনি আৰু অলংকাৰ:
আনন্দবৰ্ধনৰ 'ধ্বন্যালোক' গ্ৰন্থত "ধ্বনি" (অভিব্যক্তিৰ সুৰ)ৰ তত্ত্বক অলংকাৰশাস্ত্ৰৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হিচাপে উপস্থাপন কৰা হৈছে। ইয়াত শব্দৰ আভ্যন্তৰীণ অৰ্থ আৰু তাৰ প্ৰভাৱৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয়। এই তত্ত্বই ভৱভূতিৰ দৰে কবিসকলক প্ৰভাৱিত কৰিছিল।

৬. অলংকাৰৰ প্ৰকাৰ:
অলংকাৰশাস্ত্ৰক মুখ্যতঃ দুটা ভাগত বিভক্ত কৰা হয়—
শব্দালংকাৰ: শব্দৰ সৌন্দৰ্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি (যেনে— অনুপ্ৰাস, যমক)।
অর্থালংকাৰ: অৰ্থৰ সৌন্দৰ্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি (যেনে— উপমা, ৰূপক)।

উপসংহাৰ:
অলংকাৰশাস্ত্ৰৰ বিভিন্ন শাখাই সংস্কৃত সাহিত্যক এক বৈচিত্ৰ্যময় ৰূপ দান কৰিছে। বৈদৰ্ভীৰ সৰলতা, গৌড়ীৰ জটিলতা আৰু পাঞ্চালীৰ সমন্বয়ে ভাৰতীয় সাহিত্যক বিশ্বমঞ্চত এক স্বকীয় স্থান দান কৰিছে। এই শাস্ত্ৰই সাহিত্যৰ সৌন্দৰ্য আৰু গভীৰতাৰ মাজত এক অবিচ্ছেদ্য সম্পৰ্ক স্থাপন কৰে।

2. Answer the following environment-related question (Around 500 words)
তলত দিয়া পাৰিপাৰ্শ্বিকতা বিষয়ক প্ৰশ্নটোৰ উত্তৰ লিখক (৫০০ টা শব্দৰ ভিতৰত)
(a) Throw light on those Sanskrit texts written in Assam where nature has found a prominent place.
(অসমত ৰচিত হোৱা সংস্কৃত কাব্যসমূহৰ বিষয়ে লিখক য'ত প্ৰকৃতিৰ বিৱৰণে তাৎপৰ্যপূৰ্ণ স্থান গ্রহণ কৰিছে।)
উত্তৰ :
অসমত ৰচিত হোৱা সংস্কৃত কাব্যসমূহত প্ৰকৃতিৰ স্থান

অসমৰ সংস্কৃত সাহিত্যত প্ৰকৃতিৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থান আছে। অসমৰ প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্য আৰু ইয়াৰ বৈচিত্ৰ্যময় পৰিৱেশে স্থানীয় সাহিত্যক যথেষ্ট প্ৰভাৱিত কৰিছে। সংস্কৃত গ্ৰন্থসমূহত প্ৰকৃতিৰ বৰ্ণনা অতি সুন্দৰভাৱে ফুটাই তোলা হৈছে। ইয়াত কিছুমান গ্ৰন্থৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হ’ল—

১. কালিকা পুৰাণ: কালিকা পুৰাণ অসমৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সংস্কৃত গ্ৰন্থ। ইয়াত কামাখ্যা মন্দিৰৰ কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। এই গ্ৰন্থত অসমৰ প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্য, নদ-নদী, পৰ্বত-পাহাৰ আদিৰ বিষয়ে উল্লেখ আছে। প্ৰকৃতিৰ লগত ধৰ্মীয় বিশ্বাসৰ এক গভীৰ সম্পৰ্ক দেখুওৱা হৈছে।

২. যোগিনী তন্ত্ৰ: যোগিনী তন্ত্ৰত অসমৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদ আৰু ইয়াৰ আধ্যাত্মিক তাৎপৰ্য্যৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ইয়াত নদী, পৰ্বত, বনাঞ্চল আদিৰ মাহাত্ম্য উল্লেখ কৰা হৈছে। প্ৰকৃতিৰ লগত মানুহৰ আধ্যাত্মিক জীৱনৰ সম্পৰ্ক দেখুওৱা হৈছে।

৩. হস্তীবিদ্যাৰ্ণৱ: হস্তীবিদ্যাৰ্ণৱ হৈছে হাতীৰ বিষয়ে এখন সংস্কৃত গ্ৰন্থ। ইয়াত হাতীৰ প্ৰকৃতি, ইয়াৰ বাসস্থান, আচৰণ আদিৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। অসমৰ বনাঞ্চল আৰু ইয়াৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ লগত হাতীৰ এক নিবিড় সম্পৰ্ক দেখুওৱা হৈছে।

৪. কামাখ্যা তন্ত্ৰ: কামাখ্যা তন্ত্ৰত অসমৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদ আৰু ইয়াৰ আধ্যাত্মিক তাৎপৰ্য্যৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে। ইয়াত প্ৰকৃতিৰ লগত তান্ত্ৰিক সাধনাৰ সম্পৰ্ক দেখুওৱা হৈছে।

৫. বৰ্ণনাত্মক কাব্য: অসমৰ সংস্কৃত সাহিত্যত কিছুমান বৰ্ণনাত্মক কাব্যো প্ৰকৃতিৰ সৌন্দৰ্য্যক কেন্দ্ৰ কৰি ৰচনা কৰা হৈছে। এই কাব্যত নদী, পৰ্বত, বনাঞ্চল আদিৰ বৰ্ণনা অতি সুন্দৰভাৱে ফুটাই তোলা হৈছে।

উপৰোক্ত গ্ৰন্থসমূহত অসমৰ প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্য আৰু ইয়াৰ বৈচিত্ৰ্যময় পৰিৱেশৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। প্ৰকৃতিৰ লগত মানুহৰ আধ্যাত্মিক, সাংস্কৃতিক আৰু সামাজিক জীৱনৰ এক গভীৰ সম্পৰ্ক দেখুওৱা হৈছে। এই গ্ৰন্থসমূহে অসমৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ প্ৰতি এক গভীৰ শ্ৰদ্ধা আৰু মৰ্যাদা প্ৰদৰ্শন কৰিছে।

এইদৰে, অসমৰ সংস্কৃত গ্ৰন্থসমূহত প্ৰকৃতিৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থান আছে। ইয়াত প্ৰকৃতিৰ সৈতে মানুহৰ সম্পৰ্ক, ইয়াৰ আধ্যাত্মিক তাৎপৰ্য্য আৰু সাংস্কৃতিক মূল্যবোধৰ বিষয়ে সুন্দৰভাৱে বৰ্ণনা কৰা হৈছে।

3. Answer the following question (Around 500 words) (In lieu of MCQ)
তলত দিয়া প্ৰশ্নটোৰ উত্তৰ লিখক (৫০০ টা শব্দৰ ভিতৰত) (MCQ ৰ সলনি)
(a) Discuss Kautilya's Arthashastra.
(কৌটিল্যৰ অৰ্থশাস্ত্ৰৰ বিষয়ে এটি আলোচনা আগবঢ়াওক।)
উত্তৰ :
কৌটিল্যৰ অৰ্থশাস্ত্ৰ

কৌটিল্যৰ অৰ্থশাস্ত্ৰ হৈছে প্ৰাচীন ভাৰতৰ এখন গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক গ্ৰন্থ। ইয়াক চাণক্য বা বিষ্ণুগুপ্ত নামেৰেও জনা যায়। এই গ্ৰন্থখন খ্ৰীষ্টপূৰ্ব চতুৰ্থ শতিকাৰ পৰা খ্ৰীষ্টপূৰ্ব তৃতীয় শতিকাৰ ভিতৰত ৰচনা কৰা হৈছিল বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। অৰ্থশাস্ত্ৰত ৰাজনীতি, অৰ্থনীতি, সমাজনীতি, যুদ্ধনীতি, কূটনীতি আদি বিষয়ৰ ওপৰত বিশদ আলোচনা কৰা হৈছে।

অৰ্থশাস্ত্ৰৰ বিষয়বস্তু:
অৰ্থশাস্ত্ৰত মুঠ ১৫টা অধ্যায় আছে, যিবোৰক "অধিকৰণ" বোলা হয়। প্ৰতিটো অধিকৰণত বিভিন্ন বিষয়ৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হৈছে। কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় হ’ল—
১. ৰাজনীতি: ৰজাৰ কৰ্তব্য, মন্ত্ৰীসভা, ৰাজ্য পৰিচালনা আদি বিষয়ৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হৈছে।

২. অৰ্থনীতি: ৰাজ্যৰ অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থা, কৰ প্ৰণালী, বাণিজ্য, কৃষি আদি বিষয়ৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হৈছে।

৩. যুদ্ধনীতি: যুদ্ধৰ প্ৰস্তুতি, সৈন্য সংগঠন, যুদ্ধৰ কৌশল আদি বিষয়ৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হৈছে।

৪. কূটনীতি: বিদেশী ৰাজ্যৰ সৈতে সম্পৰ্ক, মিত্ৰতা, শত্ৰুতা আদি বিষয়ৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হৈছে।

অৰ্থশাস্ত্ৰৰ বৈশিষ্ট্য:
১. ব্যৱহাৰিকতা: অৰ্থশাস্ত্ৰত থকা পৰামৰ্শসমূহ অতি ব্যৱহাৰিক আৰু বাস্তৱমুখী। ইয়াত তত্ত্বগত আলোচনাৰ পৰিৱৰ্তে প্ৰায়োগিক দিশৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে।

২. বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী: কৌটিল্যই ৰাজ্য পৰিচালনা আৰু অৰ্থনীতিৰ বিষয়ত এক বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগীৰে আলোচনা কৰিছে।

৩. নৈতিকতা: অৰ্থশাস্ত্ৰত নৈতিকতাৰ প্ৰশ্নো আলোচনা কৰা হৈছে। যদিও ইয়াত কূটনীতি আৰু যুদ্ধনীতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে, তাতেও নৈতিকতাৰ প্ৰশ্নক উপেক্ষা কৰা হোৱা নাই।

অৰ্থশাস্ত্ৰৰ তাৎপৰ্য্য:
অৰ্থশাস্ত্ৰ হৈছে প্ৰাচীন ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক চিন্তাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দলিল। ইয়াত ৰাজ্য পৰিচালনাৰ বিভিন্ন দিশৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হৈছে। এই গ্ৰন্থখনৰ জৰিয়তে প্ৰাচীন ভাৰতৰ ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক ব্যৱস্থাৰ বিষয়ে জানিব পাৰি। ইয়াৰ উপৰিও, অৰ্থশাস্ত্ৰই আধুনিক ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতিৰ ক্ষেত্ৰতো এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলাইছে।

সামৰণি:
কৌটিল্যৰ অৰ্থশাস্ত্ৰ হৈছে প্ৰাচীন ভাৰতৰ এখন গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক গ্ৰন্থ। ইয়াত ৰাজ্য পৰিচালনা, অৰ্থনীতি, যুদ্ধনীতি, কূটনীতি আদি বিষয়ৰ ওপৰত বিশদ আলোচনা কৰা হৈছে। এই গ্ৰন্থখন প্ৰাচীন ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক চিন্তাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দলিল হিচাপে পৰিগণিত হৈছে।